पद्य - ‍२०९ - लालबोङ्गी या ललबोंगी (बाल कविता)

लालबोङ्गी या ललबोंगी (बाल कविता)

छोट चिड़ैञा मीठ बाजैत अछि ।

पेटक निचला भाग लाल अछि ।

इएह कारणेँ भरि मिथिलामे, चिड़ै ओ “लालबोङ्गी” कहबैतछि ।।*‍^१

किछु केर  माथ छै  पूरा कारी ।

पेटहु    उज्जर - भूरा - कारी ।

मुदा पेट केर निचला हिस्सा, लाल − तेँ लालबोङ्गी कहबैतछि ।।*‍^२

आनक  छाती,  पेटहु  उज्जर ।

आँखिक पाछाँ लाल छी सुन्नर ।

एकरहु पेटक निचला हिस्सा, लाल − तेँ लालबोङ्गी कहबैतछि ।।*‍^३

दुहुक  माथ पर  कारी कलगी ।

पहिलुक छोट,  दोसरक बड़की ।

दूरसँ देखि कऽ भ्रमित भेलहुँ हम, दू-दू टा किए लोल रहैतछि !! *‍^४

बोल मीठ  एहि दुहु  प्रकारक ।

छी सदस्य  बुलबुल परिवारक ।

बुलबुल रहितहुँ रूप विशिष्टहि,  तेँ ओ लालबोङ्गी कहबैतछि ।।*‍^५

संकेत आ किछु रोचक तथ्य -

*‍^१ - मैथिलीमे व्यापक रूपेँ मनुक्खक “वङ्क्षण-प्रदेश”केँ (INGUINAL REGION) “बोङ्ग” कहल जाइत अछि, जे कि पेटक नीचाँ अवस्थित होइत अछि । ओना अतिसीमित अर्थमे “वृषण” (TESTIES) सेहो होइत अछि मुदा, एहि ठाम अभिप्राय वङ्क्षण-प्रदेशहिसँ अछि । चूँकि, एहि चिड़ै केर पेटक निचलुका भाग लाल होइत अछि तेँ साम्यक आधार पर एकर नाम “लालबोङ्गी / ललबोंगी” पड़ल ।

*‍^२ - किछु लालबोङ्गीक माथ पूरा कारी होइत अछि गर्दनि केर अगिला भाग, वक्ष (छाती) ओ उदर (पेट) सेहो भूरा - कारी सनि रंगक होइत अछि । एकर कनपट्टीमे लाल रंग नञि होइत अछि । पर, वङ्क्षण-प्रदेश लाल अवश्य रहैत अछि । ई चिड़ै भेल “कारी मूरीबला लालबोङ्गी” जकरा अंग्रेजीमे RED VENTED BULBUL कहल जाइत अछि ।

*‍^३ - किछु लालबोङ्गीक कनपट्टीमे दुहु कात लाल रंगक एकटा पट्टी रहैत अछि संगहि ओकर वङ्क्षण-प्रदेश सेहो लाल रहैत अछि । ओकर गर्दनि केर अगिला भाग, वक्ष (छाती) ओ उदर (पेट) स्वच्छ उज्जर रंगक होइत अछि । ई चिड़ै भेल “लाल कनपट्टीबला लालबोङ्गी” जकरा अंग्रेजीमे RED WHISKERED BULBUL कहल जाइत अछि ।

*‍^४ - दुहु प्रकारक लालबोङ्गीक माथक ऊपर एक-एक गोट कारी रंगक नमगर-तिकोणी (NARROW ELONGATED TRIANGULAR) कलगी (CREST) होइत अछि । लाल कनपट्टीबला लालबोङ्गी केर कलगी अपेक्षाकृत बेसी पैघ होइत अछि आ दूरसँ एहेन सनि लागैत अछि जेना ओहि चिड़ैकेँ दूटा लोल होअए − एकटा नीचाँ मूँहें आ दोसर ऊपर मूँहें ।

*‍^५ - अरबी, फारसी, हिन्दी आदि भाषासभमे ई “बुलबुल” नामक चिड़ै केर अन्तर्गतहि आबैत अछि मुदा, मैथिलीमे एकर विशिष्ट रंगक कारण एकरा पृथक नाम देल गेल अछि । ओना, प्राणीशास्त्रक अनुसारेँ बुलबुल परिवार (Family - PYCNONOTIDAE) केर सदस्य तँऽ अछिअहि (अछिए) ।

मैथिली पाक्षिक इण्टरनेट पत्रिका “विदेह” केर ‍205म अंक (‍01 जुलाई 2016) (वर्ष 9, मास 103, अंक ‍205) केर “बालानां कृते” स्तम्भमे प्रकाशित ।