पद्य - २४‍१ - सनगोहि (बाल कविता)

सनगोहि (बाल कविता)

बहुविध पैघ - पैघ  गिरगिटसभ,

कहल जाइछ  मिथिलामे गोहि ।

ताहि गोहिमे  किछु पीयर  सनि,

सएह  कहाबैत अछि सनगोहि ।।*‍^१

थलचर जीव छी  गोहि  समूहक,

पानिमे नञि ओ हेलि पाबैतछि ।

बाढ़ि आ बरखाक पानि बियरिमे,

तेँ मनुक्ख दिशि ओ भागैतछि ।।*‍^२

गोहि  साँप  दूनू  सरिसृप अछि,

जीह  कटल अछि  तेँ  आगाँसँ ।

सएह  देखि कए  लोक  डेराइछ,

मारि  दैछ   बरछी - भालासँ ।।*‍^३

कटल जीह केर  कारण कए ठाँ,

“सनगोहि साँप” एकर छी नाम ।

एखनहु खूब  भेटैतछि  जाहि ठाँ,

बाध - बोन केर संग छी गाम ।।*‍^४

संकेत आ किछु रोचक तथ्य -

*‍^१ -   आइ - काल्हि ओना तँऽ मैथिलीमे “गोहि” आ “सनगोहि” पर्यायवाची शब्द जेकाँ प्रयुक्त होइत अछि । किछु लोकक निजी धारणा इहो छन्हि जे सनगोहि गोहिसँ बेसी विषाह होइत अछि …….. आदि, आदि । मुदा वास्तवमे “गोहि” एकटा व्यापक शब्द अछि आ बहुतहु पैघ-पैघ गिरगिटसभक (जे सामान्य गिरगिट सभसँ बेस पैघ होइत अछि) लेल सामुहिक रूपसँ मैथिलीमे प्रयुक्त होइत अछि । गोहिकेँ अंग्रेजीमे मॉनीटर लिजार्ड्स या वैरानस (MONITOR LIZARDS / VARANUSES) कहल जाइत अछि ।

               एहि मे सँ एकटा विशेष प्रकारक गोहि जकर चामक रंग किछु पीयर सनि वा सोनाक रंग सनि होइत अछि, से सनगोहि कहबैत अछि । सनगोहिकेँ अंग्रेजीमे यॅलो या गोल्डेन मॉनीटर लिजार्ड (YELLOW / GOLDEN MONITOR LIZARD) कहल जाइत अछि । एकर जैव वैज्ञानिक नाँओ वैरानस फ्लॅवेस्सेन्स (Varanus flavescens) अछि ।

*‍^२ - ई थलचर प्राणी अछि आ प्रायः नम (आर्द्र) ओ छाहरियुक्त जमीन पर बियरि (बिल) बनाए रहैत अछि । बाढ़िक समय बियरिमे पानि भरि जएबाक कारणेँ प्रायः मनुक्कक आवास-क्षेत्र दिशि बौआइत भेटैत अछि ।

*‍^३ - सनगोहि साँप जेकाँ विषयुक्त नञि होइत अछि मुदा साँपहि जेकाँ ओकरहु जीह आगाँसँ कटि दू भागमे बँटल रहैत अछि । तेँ लोक विशेष डेराइत अछि आ बहुधा भाला, बर्छीसँ मारि दैत अछि ।

*‍^४ - द्विभाजित जीहक (Bifid tongue) कारण सनगोहिकेँ मिथिलाक किछु भागमे “सनगोहि साँप” सेहो कहल जाइत अछि ।

मैथिली पाक्षिक इण्टरनेट पत्रिका “विदेह” केर ‍225म अंक (‍01 मई 2017) (वर्ष 10, मास 113, अंक ‍225) केर “बालानां कृते” स्तम्भमे प्रकाशित ।